Bouwhistorie vormt de basis voor al ons advies en onderzoek. Bouwhistorisch onderzoek is bij werkzaamheden aan monumentale panden of bij gebouwen binnen een als waardevol aangeduid gebied vaak een vereiste in het vergunningentraject (de omgevingsvergunning): het vormt de toetssteen op basis waarvan de beoogde plannen worden beoordeeld. Daarnaast kan een bouwhistorisch onderzoek fungeren als uitgangspunt en bron van inspiratie in het uitwerken van een ontwerp voor restauratie, verbouwing of ontwikkeling.
Een bouwhistorisch onderzoek omvat altijd de volgende onderdelen: een beschrijving en pictografie van de huidige situatie, een ontwikkelingsgeschiedenis van het pand, een waardenstelling en een waardenkaart.
Daarnaast heeft Res nova Monumenten een waardenmatrix ontwikkeld waar het pand op detailniveau wordt gewaardeerd. Deze waardenmatrix biedt een hanteerbaar instrumentarium waarin op een overzichtelijke en gecategoriseerde wijze de waarden inzichtelijk worden gemaakt
De diepgang van een bouwhistorisch onderzoek wordt bepaald door de omvang van de werkzaamheden en/of de wensen van de opdrachtgever. Bij het opstellen van een bouwhistorisch rapport worden de Richtlijnen bouwhistorisch onderzoek (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, 2009) gevolgd.
Bij architectuurhistorisch onderzoek wordt gekeken naar de wijze waarop een gebouw is vormgegeven en hoe het in opzet, stijl en constructie en materiaal karakteristiek is voor de tijd waarin deze is gebouwd.
Door de eeuwen heen zien we dat architectuur uit het verleden een inspiratiebron is geweest voor nieuwe generaties architecten en burgers. Soms werd de inspiratie bijna letterlijk vertaald (imitatie), soms werd de 'kern' van een vervlogen architectuurstijl aangepast aan de eisen en wensen van de eigen tijd (emulatie).
Ook vandaag de dag laten mensen zich door deze historische panden inspireren voor de realisatie van hun eigen huis. Steeds vaker zien we ook dat gebiedsgerichte welstands-criteria (en sinds 1 januari 2012 bestemmingsplannen) worden opgesteld waarin voor bepaalde gebieden wordt gestuurd op het voortborduren van de in een bepaald gebied aanwezige architectuurhistorische staalkaart.
Res nova Monumenten heeft veel ervaring met het opstellen van architectuurhistorische karakteristieken, waarbij onderzoek wordt gedaan naar zowel de specifieke bouwkunst in de (directe) omgeving van een nieuw te bouwen huis als naar de kenmerken en kwaliteiten van de beoogde historische inspiratiebron. De bevindingen uit deze onderzoeken worden vertaald naar een reeks aanbevelingen die zowel bij historiserend bouwen als bij een moderne architectuur als leidraad kunnen dienen voor de realisatie van een ontwerp.
De ervaring leert dat het uitvoeren van een dergelijk onderzoek niet alleen van toegevoegde waarde is voor de kwaliteit van het ontwerp, maar ook dat de aanvraag van een omgevingsvergunning sneller kan worden doorlopen omdat de genomen keuzes goed zijn onderbouwd.
In het bouwhistorisch onderzoek, in het bijzonder in de waardenstelling en waardenmatrix, worden zowel de hoogwaardige aspecten, zeldzame onderdelen en karakteristieke eigenschappen, als de indifferente en zelfs detonerende elementen in kaart gebracht. Bij het opstellen van een notitie met aanbevelingen worden door Res nova Monumenten de kansen en bedreigingen verwoord waarmee bij toekomstig behoud, beheer en ontwikkeling rekening kan of dient te worden gehouden. Waardering en aanbevelingen vormen tezamen een ‘monumenten’- SWOT. De SWOT is een bedrijfskundig model waarin sterktes en zwakten, kansen en bedreigingen worden geanalyseerd (Strenghts & Weaknesses, Opportunities & Threaths).
Door deze monumenten-SWOT bent U als eigenaar of architect aan het begin van het ontwerptraject al op de hoogte van de mogelijkheden, onmogelijkheden en eventuele discussiepunten. Dit kan een positieve invloed hebben op de snelheid waarmee een plan door het vergunningentraject loopt.
Daar waar in een monumenten-SWOT voorafgaand aan een ontwerptraject aanbevelingen worden gedaan, wordt bij een effecttoets een (schets)ontwerp kritisch tegen het licht gehouden om te kijken of en hoe er is omgegaan met de aanwezige bouw- en cultuurhistorische waarden en karakteristieken. Hieruit voortvloeiend kan een aantal attentiepunten en/of aanbevelingen worden opgesteld. De effecttoets kan (naast het bouwhistorisch onderzoek) als bijlage bij de omgevingsvergunning worden ingediend ter onderbouwing van het ontwerp.
Cultuurhistorie wordt omschreven als het erfgoed dat in de ontwikkeling van onze omgeving een belangrijke rol speelt. De cultuurhistorie omvat een drietal ‘categorieën’, te weten:
Vanwege het Besluit ruimtelijke ordening zijn gemeenten per 1 januari 2012 verplicht om bij elk nieuw bestemmingsplan rekening te houden met de aanwezige cultuurhistorie.
Cultuurhistorisch onderzoek is hierbij een vereiste. Dit besluit vloeit voort uit de in 1999 opgezette nota Belvedere, waarin een proactief beleid omtrent de integratie van cultuurhistorie in ruimtelijke ontwikkelingen wordt bepleit. Het uitgangspunt hierbij is dat de gebiedseigen karakteristiek wordt gewaarborgd en bij toekomstige ontwikkelingen een belangrijke positie inneemt.
Cultuurhistorisch onderzoek is daarnaast ook van belang en/of kan een belangrijke inspirerende rol vervullen bij het ontwerpen van een stedenbouwkundig plan. Te denken valt bijvoorbeeld aan de realisatie van een nieuw landgoed of een nieuwe wijk in een cultuurhistorisch waardevolle omgeving:
Res nova Monumenten voert diverse diensten uit met betrekking tot cultuurhistorie en ruimtelijke ordening:
Bouwhistorisch onderzoek
Vaak gaat er achter een huidige afwerkingslaag nog een verborgen wereld verscholen. Dit kunnen bouwsporen zijn die inzicht geven in de ontwikkelingsgeschiedenis van een pand, maar ook waardevolle elementen als bijvoorbeeld complete stucplafonds die verscholen gaan achter een verlaagd plafonds. Door middel van licht-destructief onderzoek, in combinatie met jarenlange ervaring wordt een overzicht gegeven van de (mogelijk) aanwezige verborgen waarden en hoe hiermee om dient te worden gegaan.
Inventarisatie
Een gebouw is meer dan datgene wat een voorbijganger kan zien als hij het passeert. Hoewel gevels de beelddrager van een straat vormen, bevindt zich achter deze façades een veel intiemere situatie: het interieur, alleen toegankelijk voor bewoners en bezoekers. Veel meer dan het exterieur, is het interieur gevoelig voor veranderingen in smaak of aanpassingen ten gunste van comfort of functiewijziging. Niettemin is er een groot aantal historische interieurs (deels) bewaard gebleven. Het is wenselijk dat met die interieurs die de tand des tijds hebben doorstaan, zorgvuldig wordt omgegaan. Dit geldt in principe alleen voor gebouwen die als monument zijn aangewezen, of voor gebouwen die binnen een in het bestemmingsplan opgenomen erfgoedcontour als dominant/beeldbepalend/hoog zijn aangemerkt (planologische bescherming). Op basis van veldonderzoek, bronnenonderzoek en opgebouwde ervaring, is het mogelijk een onderbouwde inschatting te geven over een te verwachten interieur, waarbij een onderscheid kan worden gemaakt tussen te verwachten gaaf casco (kapconstructie, balklagen, kelders) en te verwachten gave uitmonstering (vloeren, plafonds, wandafwerkingen, deuren, stookplaatsen etc.). De ‘verborgen waarden’ kunnen als aanvullend aspect worden toegevoegd aan een uit te voeren inventarisatie.
De diensten die Res nova Monumenten aanbiedt, hebben voornamelijk betrekking op het voortraject van Uw te realiseren plannen. Uiteraard komt er bij de restauratie van een rijksmonument nog veel meer kijken, waarbij de input van gespecialiseerde professionals vaak onontbeerlijk en soms ook verplicht is. Te denken valt aan:
Indien gewenst kunnen wij U, geheel vrijblijvend, in contact brengen met partijen waarmee Res nova Monumenten positieve ervaringen heeft en vaak al jarenlang mee samenwerkt.