Aan de Utrechtseweg, de oude uitvalsweg van Arnhem naar Oosterbeek, ligt de  Villa Schoonheuvel. Dit negentiende-eeuwse rijksmonument is gebouwd op een vrijwel meteen achter de woning steil aflopende helling. Vanuit de woning heeft men een fraai uitzicht over de meanderende Rijn en de ten zuiden daarvan gelegen polder. De omstreeks 1850 gebouwde villa is in de jaren zestig van de vorige eeuw in handen gekomen van de gemeente Arnhem en heeft sindsdien geen woonfunctie meer gekend. Het is onder andere in gebruik geweest als kantoor van de Directie Volkshuisvesting en als dependance van de Montessorischool. Gedurende deze jaren is met name in het interieur een groot aantal aanpassingen doorgevoerd. Bijna alle wanden werden betimmerd met zachtboard, de originele stucwerk plafonds werden verborgen achter plafondsystemen en de meeste vloeren (in de woonvertrekken) werden voorzien van vloerbedekking. Verder zijn de meeste deuren vervangen door moderne exemplaren. De oorspronkelijke grandeur die dit luxe pand tot ruim vijftig jaar geleden heeft gekenmerkt, maakte plaats voor een functionele en sobere uitstraling.

Onderzoek en overleg

Villa Schoonheuvel is in 2012 aangekocht door een partij die het pand in oude glorie wil herstellen en het wederom een woonfunctie wil geven. De daadwerkelijke start van de werkzaamheden is in 2019 ingezet. In de plannen wordt het pand horizontaal geleed in drie grote en luxe appartementen: op de begane grond, eerste verdieping en zolderverdieping. Het uitgangspunt hierbij is om de bestaande structuur zoveel mogelijk te handhaven en eventuele waardevolle interieurelementen in de plannen te incorporeren. Voor de realisatie van het ontwerp is Friso Woudstra Architecten bna bij het project betrokken. De gemeente Arnhem staat vanzelfsprekend zeer positief tegenover de terugkeer van een woonbestemming. Zeker omdat in de periode van leegstand het pand door vandalisme beschadigd is. De belangstelling van de gemeente voor de nieuwe ontwikkeling blijkt ook uit de nauwe betrokkenheid bij het traject. In het kader van het overleg tussen de gemeente, de eigenaar en de architect is Res nova Monumenten gevraagd een aantal rapporten op te stellen. Res nova Monumenten heeft allereerst een bouwhistorische waardenstelling vervaardigd. Hierin is Schoonheuvel niet alleen op objectniveau, maar ook op detailniveau gewaardeerd. Per kamer is aangeduid wat de bouwhistorische waarde van de verschillende onderdelen zoals vloeren, muren, plafonds en kozijnen is. Hierbij is de aangetroffen situatie als uitgangspunt genomen. Daarnaast is aan het eind van ieder onderdeel een verwachting uitgesproken over wat er aangetroffen kan worden achter de verlaagde plafonds en wandbetimmeringen.

In een apart rapport heeft Res nova een effecttoets voor het eerste schetsontwerp van Friso Woudstra Architecten opgesteld. Hierin is gekeken hoe in het ontwerp rekening is gehouden met de aanwezige bouwhistorische waarden.

Verborgen waarden

In het project werd belang gehecht aan vroegtijdig en regelmatig overleg tussen de betrokken partijen. Tijdens een eerste vooroverleg  gaf de gemeente aan dat zij het van belang achtte om, voorafgaand aan de accordering van het ontwerp voor de restauratie en herbestemming, inzicht te krijgen in de mogelijke aanwezige bouwhistorische waardevolle elementen die zich achter de huidige afwerking zouden kunnen bevinden. Naar aanleiding van dit verzoek heeft Res nova Monumenten ter plaatse licht-destructief onderzoek uitgevoerd zover dit door de beschadigen al niet zichtbaar was. Op verschillende plaatsen zijn kleine delen van de huidige afwerking verwijderd om inzicht te krijgen in de achterliggende situatie. Tijdens dit onderzoek werden enkele verrassende ontdekkingen gedaan. Achter de wandbetimmeringen zijn onder andere authentieke muurkasten, een grote porte-brise, dichtgezette doorgangen en binnenluiken aangetroffen. Boven de verlaagde plafonds zijn enkele bijzonder rijk uitgevoerde stucplafonds gevonden. Enkele zijn ernstig beschadigd, maar over het algemeen verkeren ze in een redelijke tot goede staat van onderhoud. Andere vondsten zijn onder andere een gietijzeren deur van een stookkamer in de kelder en een viertal paneeldeuren die zijn ‘gehout’. Deze paneeldeuren zijn in de loop der jaren voorzien van vlak plaatmateriaal. Een bijzondere ontdekking betrof de oorspronkelijke wandafwerking. Op het nog aanwezige houten frame dat, vanwege de diepe vensterbanken met binnenluiken, op enige afstand van de buitenmuren is geplaatst, zijn op meerdere plaatsen sporen aangetroffen die erop duiden dat het gehele pand was voorzien van wandbespanningen. Achter de huidige detonerende inrichting gaat dus nog een groot aantal elementen van het negentiende-eeuwse interieur verscholen.

Financiële traject

Ook bij Villa Schoonheuvel begeleidt Res nova Monumenten het financiële traject dat de restauratie van het pand mogelijk moet maken. Met het Financieel Plan Monumenten (Fip monumenten©) wordt met name ingezet op het verkrijgen van maximaal fiscaal voordeel en een laagrentende lening van het NRF, het Nationaal Restauratiefonds