Planologisch erfgoed regime De Bergen Eindhoven

Eindhoven De Bergen, Kleine Berg, planologisch erfgoed regime, cultuurhistorie

De Bergen Eindhoven

Planologisch erfgoedregime

 

Opdrachtgever

Gemeente Eindhoven

 

Uitvoering

Ruimtelijke karakteristiek met waardenstelling

Aanbevelingen

Inventarisatie en waardenkaart

Beleidskaart

2008

 

Medewerking

Cultuurhistorisch bureau Hüsken en zoon


In het begin van 2008 is een ontwikkelingsvisie en uitvoeringsprogramma voor De Bergen vastgesteld. Deze documenten vormen een leidraad voor de ontwikkelingen binnen het gebied en zijn erop gestoeld de huidige karakteristiek te koesteren en versterken. Als onderdeel van deze doelstelling is het van belang dat er inzicht komt in de cultuurhistorische waarden van De Bergen. Er is gevraagd om een cultuurhistorisch onderzoek uit te voeren naar de bovengrondse verschijningsvormen, structuren en waarden. In een ruimtelijke karakteristiek zijn de waarden van het gebied beschreven. Naast een uitgebreide beschrijving van de huidige situatie is ook ruim aandacht besteed aan de historische ontwikkeling van het gebied. Op basis van de ruimtelijke karakteristiek in combinatie met het historisch verhaal is een reeks aanbevelingen (kansen en bedreigingen) opgesteld die als uitgangspunt kan dienen voor toekomstige ontwikkelingen binnen de grenzen van het projectgebied. Tevens heeft een gedetailleerde inventarisatie op locatie plaatsgevonden. De resultaten zijn verwerkt in een spreadsheet met database van alle aangetroffen waardevolle onderdelen, en in een waardenkaart. Op basis van deze waardenkaart is een beleidskaart opgesteld die in het bestemmingsplan De Bergen is opgenomen.

 

Korte karakteristiek

Het centrale deel van De Bergen, bestaande uit een driehoekig stratenpatroon (de Kleine Berg, Grote Berg en Bergstraat) behoort tot de oudste delen van Eindhoven en verschijnt als zodanig al op zestiende eeuws kaartmateriaal. De Bergen is ontstaan op een hoog gelegen dekzandrug, meteen buiten de omwalling van Eindhoven. De middeleeuwse situatie bleef tot ver in de negentiende eeuw ongewijzigd. Ondanks de grootschalige uitbreidingen die plaatsvonden vanaf het eind van de negentiende eeuw, is de historische structuur tot op heden goed behouden gebleven. De uitbreiding van Eindhoven als gevolg van de industrialisatie aan het eind van de negentiende eeuw vertaalt zich in De Bergen met de op particulier initiatief ontstane wijk ten noorden van de Kleine Berg. Dit deel van De Bergen heeft een hoge cultuur- en bouwhistorische waarde. Infrastructuur en bebouwing verkeren in grote mate in de authentieke toestand van de periode 1900-1940. Het deel ten zuiden van de Grote Berg werd oorspronkelijk beheerst door enkele grote industriële complexen en openbare ruimten (onder andere het uit 1870 daterende kerkhof). Van het industrieel verleden is nagenoeg niets bewaard. Het gebied wordt momenteel gekarakteriseerd door een veel minder samenhangend geheel, waarbij met name in de tweede helft van de twintigste eeuw binnen de bestaande structuur een aantal grootschalige complexen is uitgevoerd, die contrasteren met het historische beeld. Het overgrote deel van de bebouwing dateert uit de periode 1880-1940 en bestaat voornamelijk uit perceelsgebonden, twee a drie bouwlagen hoge baksteenarchitectuur. Binnen deze bindende factoren is een grote mate van diversiteit toegepast. Er is sprake van een staalkaart van architectuur uit de periode 1880-1940, waarbij juist het totaalbeeld in sterke mate bijdraagt aan een hoge waardering van de wijk. Aanwezige, grootschalige bebouwing uit het begin van de twintigste eeuw, het interbellum en de vroege wederopbouw sluiten wat betreft beeldtaal en materiaalgebruik aan op het aanwezige beeld, waardoor de ensemblewaarde van De Bergen verder wordt versterkt. mHet straatbeeld wordt voor het overgrote deel bepaald door gesloten gevelwanden. Door deze beslotenheid wordt de esthetica van de individuele panden (al dan niet in relatie tot haar buur) nog verder benadrukt.

 

Groen is voornamelijk geconcentreerd in het zuidelijk deel van De Bergen. Het Dommelplantsoen en Anne Frankplantsoen zijn in 1926 aan beide zijden van de Dommel aangelegd naar ontwerp van de voorname tuinarchitect D.F. Tersteeg. De plantsoenen zijn ingericht in de landschappelijke stijl, maar huisvesten enkele voor Tersteeg karakteristieke bakstenen elementen. Het Lex en Edo Hornemannplantsoen is aangelegd in 1952 door F. Fontaine. Hij wilde juist een ‘natuurlijke’ Dommelzone creëren. Dit uit zich in een bescheiden lay-out met alleen een pad langs de rivier, het gebruik van alleen inheemse flora (een rij treurwilgen) en een grote speelweide. Naast deze als verpozingruimten ontstane gebieden, speelt ook het kerkhof een belangrijke rol in de groene belevingswaarde van De Bergen.