Entrepot Kraanpoort 13 Roermond

Kraanpoort 13 Roermond, voormalig gemeentelijk entrepot, bouwhistorisch onderzoek beschermd stadsgezicht

Kraanpoort 13 Roermond

Ligging binnen beschermd stadsgezicht

 

Opdrachtgever

Commerciële partij

 

Uitvoering

Cultuur- en bouwhistorisch onderzoek

Notitie kansen en bedreigingen

2010


 Het pand Kraanpoort 13 te Roermond bevindt zich op de hoek met de Roerkade en markeert de toegang tot de Markt, het hart van de stad. Gelegen op ruim anderhalve meter boven het maaiveld van de Roerkade, vormt het rijzige pand een soort stedenbouwkundige poortwachter, een duidelijke herinnering aan de Kraan- of Maaspoort die eeuwenlang op deze locatie heeft gestaan. De aanleiding tot een cultuur- en bouwhistorische analyse is het voornemen van de eigenaar om het pand een nieuwe bestemming te geven. Omdat de panden in het beschermd gezicht gelegen zijn, dient voorafgaand aan de planontwikkeling een analyse gemaakt te worden van de ruimtelijke, cultuur- en bouwhistorische waarden. Daarvoor is het onderhavig rapport opgesteld.

 

Entrepot

In de jaren twintig van de negentiende eeuw ondergaat de Roerkade een drastische verandering. De stadspoort en –muren worden geslecht en er ontstaat ruimte om richting de Roer te bouwen. De Roerkade was al sinds lange tijd een vestingplaats voor handelaren en ambachtslieden. Met het creëren van een betere relatie tot de Roer en de kades, werd de bedrijfsmatige functie van de Roerkade versterkt. Dit vertaalt zich in de bouw van een groot aantal volumes dat hetzij dient als bedrijfsruimte, hetzij wordt bewoond door handelen en ambachtslieden (en daarmee meestal ten dele ook een bedrijfsfunctie vervullen). Nadat de muur en de toren afgebroken waren, werd op die plaats een nieuwe rij huizen en een bergplaats gebouwd. Deze nieuwe bebouwing ligt precies op de locatie van de oude muur en stadspoort. Het huidige hoekpand Kraanpoort 13 maakt deel uit van een groot, op de minuutkaart als gemeentelijk entrepot aangeduid volume. Het pand zoals dit vandaag de dag zichtbaar is, vormt het noordwestelijke gedeelte van een oorspronkelijk aanzienlijk groter volume. 


Het bouwen van een gemeentelijk entrepot op deze locatie toont het economische belang van het Buitenop en de kades langs de Roer. Vanaf deze kades werden hier goederen opgeslagen. In een entrepot werden goederen opgeslagen waarvan de bestemming nog niet vaststond. Zolang goederen in een entrepot waren opgeslagen, hoefde hierover geen invoerrechten of belastingen te worden betaald.

 

Uit een projectie van de kadastrale minuutkaart van 1817 op de ‘officiële’ minuutkaart die is bijgewerkt tot 1841, zien we hoe het nieuwe entrepot zich verhoudt tot de afgebroken stadspoort. Zoals blijkt, is het nieuwe volume dwars op het zuidelijke deel van de oude poort gebouwd. Dit is vermoedelijk gedaan zodat het nieuwe volume in het verlengde van de rooilijn van de Kraanpoort kwam te liggen. Gezien de wijze waarop het nieuwe volume op de oude poort is geprojecteerd, is het hoogst onwaarschijnlijk, zo niet onmogelijk, dat delen van de poort bij de bouw van het entrepot in het nieuwe volume zijn opgenomen. Dit geldt zowel voor wat betreft het opgaand muurwerk als voor het ondergrondse: de kelder van het entrepot (en dus het huidige volume) is duidelijk georiënteerd op de contouren van het entrepot. Vermoedelijk zijn de fundamenten van de oude poort wel behouden. Dit zou verklaren waarom de noordwestelijke hoek van het huidige pand aan het verzakken is.


Een entrepot had enkel en alleen een opslagfunctie. Dit betekent dat het volume vrijwel zeker bestond uit grote open ruimten waarin de goederen makkelijk konden worden opgeslagen en verplaatst. Gezien de bescheiden breedte van het volume was er geen noodzaak voor kolommen of muren. Vanwege deze opslagfunctie zullen de vloeren een aanzienlijk gewicht hebben moeten kunnen dragen. Forse moerbalken waren dan ook noodzakelijk. Zoals bij de beschrijving van de huidige situatie ter sprake is gekomen, is er vandaag de dag welgeteld één van deze oorspronkelijke balken behouden.

 

Splitsing en afbraak noordelijk gedeelte

Uit aanwezige historische foto’s en kaarten kan worden vastgesteld dat het entrepot aan het begin van de twintigste eeuw is opgesplitst. Op basis van diverse op de oude foto’s zichtbare schoorstenen, is het zeer aannemelijk dat het entrepot op dat moment is herbestemd tot (twee) woonhuizen. De oude foto’s laten verder zien dat de gevel aan de Kraanpoort drie vensterassen telde, waarbij de vensters in de centrale as zijn dichtgezet. Dit lijkt verband te houden tot de locatie van een van de schoorstenen, en dus de locatie van de schouwmantels en rookkanaal. In de jaren 1920 is het noordelijke volume gesloopt en is er een nieuw, hoger volume voor in de plaats gekomen (het huidige Kraanpoort 11). In de tweede helft van de twintigste eeuw, tussen 1945 en 1965 wordt de westelijke kopgevel gewijzigd. Op de begane grond komen twee grote getoogde vensters (vanwege een horecafunctie) en op de verdiepingen worden de vensters in de centrale as heropend. In het interieur vindt gelijktijdig een grootscheepse verbouwing plaats, waarbij onder andere de moerbalklagen worden geheroriënteerd.