Hotel Haarhuis

Hotel Haarhuis wederopbouw Arnhem architectuurhistorie

Hotel Haarhuis

Stationsplein 1 Arnhem

Geen status

 

Opdrachtgever

Friso Woudstra Architecten

 

Uitvoering

Architectuurhistorisch onderzoek; cultuurhistorische en ruimtelijke analyse

2009


Friso Woudstra Architecten bna heeft Res nova opdracht gegeven voor een cultuurhistorische analyse naar Hotel Haarhuis en haar directe omgeving. De aanleiding voor deze opdracht is het plan om het hotel aan het Nieuwe Plein/Utrechtsestraat uit te breiden. Het onderzoek heeft als doel de historische ontwikkeling van het Stationsplein en Nieuwe Plein in kaart te brengen. Daarnaast worden de waarden van het gebied als geheel en in het bijzonder van Hotel Haarhuis binnen zowel de historische, hedendaagse en toekomstige context aangeduid. Op basis van het onderzoek en de opgestelde richtlijnen kunnen plannen worden ontwikkeld waarbij zowel rekening wordt gehouden met de specifieke karakteristiek van de omgeving als de hoogwaardige kwaliteiten van het oorspronkelijke wederopbouwhotel.

 

Ontwikkelingen

Het Stationsplein te Arnhem ondergaat een grote gedaanteverandering. Tot enkele jaren geleden werd dit gebied gedomineerd door architectuur uit de wederopbouwperiode, waarbij het in 2007 afgebroken station en Hotel Haarhuis de twee representatieve gebouwen waren die de voor het overige zakelijke Stationsplein allure moesten geven. Het overgrote deel van deze naoorlogse gebouwen is ondertussen gesloopt en werkzaamheden aan het grootschalige, grootstedelijke nieuwe station zijn gestart. In navolging op de ontwikkelingen rondom het station, is het project Rijnboog opgestart. Dit project heeft betrekking op het gebied tussen de Rijn, het station en de binnenstad. Arnhem wil de uitstraling van dit gebied verbeteren. De architectuur is verouderd en het gebied sluit nauwelijks aan op de directe omgeving. Bovendien schermt het de historische binnenstad af van de Rijn.

 

Het uit 1953 daterende Hotel Haarhuis ligt op een centrale locatie binnen deze ontwikkelingsgebieden, een locatie waar het rijke historische centrum en de bijzondere vernieuwingsgebieden elkaar ontmoeten. Het wederopbouwhotel vormt een van de eerste panden dat men van de stad ziet als men Arnhem per trein bezoekt, maar ook als men vanuit het historische centrum naar het station loopt. Door haar ligging op de hoek van het Stationsplein en het Nieuwe Plein, enkele belangrijke verkeersaders van de stad, is het gebouw daarnaast niet te missen als men met bus of auto door de stad rijdt. Zelfs met de komst van de Willemstunnel, waar het verkeer ter hoogte van het Willemsplein ondergronds gaat, vormt Hotel Haarhuis het einde van een zichtas: het is het laatste gebouw dat automobilisten zien voordat de tunnel inrijden. Deze prominente ligging zorgt dat iedere wijziging of uitbreiding van het hotel met de grootst mogelijke zorg moet worden gerealiseerd.

 

Shake-hands

Na de Tweede Wereldoorlog was het stationsgebied voor een groot deel verwoest. Een van de panden die de oorlog grotendeels had doorstaan was het negentiende eeuwse Hotel Haarhuis. De nieuwe plannen voor het Stationsplein hielden in dat de zuidelijke rooilijn van het plein een dertigtal meter werd verlegd. Het hotel moest alsnog worden afgebroken en werd vervangen door een groter complex. Het nieuwe Hotel Haarhuis is gebouwd naar een ontwerp van de Arnhemse architect G.L. van Straaten. Deze architect is niet alleen in Arnhem, maar in heel Gelderland verantwoordelijk voor een groot aantal panden uit de wederopbouwperiode. Het gebouw is een fraai voorbeeld van zogenaamde Shake-hands architectuur. Met deze term wordt een belangrijke hoofdrichting in de Nederlandse wederopbouwarchitectuur aangeduid. Het gaat hierbij om het werk van architecten die in de naoorlogse jaren de tegenstellingen tussen de traditionalistische en functionalistische/modernistische architectuur te overbruggen. Een van de belangrijkste kenmerken van deze stijl is dat nieuwe materialen en constructiemethodes (onder andere betonskelet) werden gecombineerd met meer traditionele materialen en vormen. Bakstenen gevels verhullen het betonskelet en verlenen het gebouw vaak een zwaarder karakter dan de lichte, met ‘losse’ puien ingevulde gevels van de functionalistische architectuur. De nieuwe, meer abstracte esthetiek werd gecombineerd met traditionele elementen als monumentale trappenhuizen, symmetrie in de gevelopbouw, uitstekende dakranden en classicistische ornamentiek. Shake-hands architectuur is doorgaans zeer expressief en van een hoge kwaliteit.

 

De karakteristiek van Hotel Haarhuis is sterk classicistisch van opzet. Dit blijkt onder andere uit de algehele opzet van het volume: de begane grond fungeert als basement; de smalle muurdammen tussen de omlijstingen die de ramen op de tweede, derde en vierde verdieping omvatten, refereren aan kolommen of pilasters; het geheel van de decoratieve band, de bovenste verdieping en de kroonlijst is een versoberde versie van het klassieke hoofdgestel. Hierbij vormt de reeks gemetselde vierkanten met rollaag het architraaf met taenia. De eigenlijke verdiepingslaag is het fries (ramen en muurdammen wisselen elkaar af als metopen en trigliefen) dat wordt afgesloten door de kroonlijst. De grote raampartij van het trappenhuis kan als een eigentijdse variant worden gezien op de klassieke portico of het Hollands classicistische uitkragend middenrisaliet dat de entreepartij van het gebouw benadrukt.