Aan de Hamstraat, in het historische centrum van Roermond ligt, binnen een gesloten gevelwand bestaande uit monumentale gebouwen, het in 1896 gebouwde voorhuis van de Joodse Synagoge. Het complex, Hamstraat 20 is een rijksmonument, ingeschreven onder nummer 520524. De eigenaar van het pand heeft de intentie om het rijksmonument te herbestemmen, restaureren en verbouwen, waarbij de al decennia leegstaande verdiepingen weer geschikt worden gemaakt voor bewoning. Ten behoeve van de beoogde herbestemming, stelt de gemeente als vereiste dat een bouwhistorisch onderzoek wordt verricht als onderdeel van de aanvraag omgevingsvergunning.

Synagoge

Op de locatie van Hamstraat 20 is op de stadsplattegronden uit de zeventiende eeuw al sprake van bebouwing. Van dit historische pand is in het huidige gebouw niets meer aanwezig. In 1853 wordt op het kavel achter het huidige nummer 20 een synagoge opgericht. Deze werd gebouwd naar een ontwerp van architect G. Jonkergouw. Hoe dit gebouw eruit heeft gezien is onbekend. Ten tijde van de oprichting was nog sprake van een huis aan de straat. De synagoge werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gebombardeerd en totaal verwoest. In 1953, 100 jaar na het ontstaan van de oorspronkelijke synagogebouw, wordt een nieuwe synagoge opgetrokken naar een ontwerp van de Abraham Oznowicz. Deze Amsterdamse architect was onder andere verantwoordelijk voor de inventarisatie van het onroerend bezit van de Joodse gemeenten in Nederland na de oorlog en raakte mede hierdoor betrokken bij diverse restauratie, ver- en nieuwbouwwerkzaamheden voor synagogen door heel Nederland.

Bouw van het pand

Hamstraat 20 is gebouwd in 1896, in opdracht van de heren J. Goedhardt en L. Strauss. Het gebouw is opgericht als woon-winkelpand. De begane grond bestaat uit twee aparte winkelruimten, gescheiden door de gang die toegang geeft tot de sjoel. De aanwezigheid van de synagoge werd en wordt benadrukt door het groots opgezette gevelelement boven de entree, bestaande uit de onder een timpaan geplaatste wetstafels en het medaillon met de Davidsster. De winkelpuien aan weerszijde van de centrale gang zijn in opzet karakteristiek voor het eind van de negentiende eeuw: asymmetrische pui met een breed etalagevenster waarboven een latei met verfijnde decoratie in reliëf en daarnaast, gescheiden door een ranke Korintische kolom, de entree.Per winkel is sprake van een bovenwoning, verdeeld over twee bouwlagen en zolderverdieping. De bovenwoningen zijn al enkele decennia niet meer in gebruik. De trappen zijn weggebroken (ook naar de kelders) en de verdieping is alleen bereikbaar via een ladder. Een gevelsteen bevindt zich op ooghoogte tegen de zijgevel van de eenlaags aanbouw. Op de steen staan de namen van beide heren, evenals de datum van de eerste steenlegging, 6 november 1896 en het jaartal in de Joodse jaartelling, 5657. De plaatsing van de steen was strategisch, aangezien iedereen die de synagoge bezocht de steen passeerde.

Jean Speetjens

Voor het ontwerp van het pand werd een beroep gedaan op de Roermondse architect Jean (of Jan) Speetjens. Speetjens was opgeleid op de Academie van Antwerpen en vestigde zich in 1880 als architect in Roermond. Zijn oeuvre kenmerkt zich door een eclectische vormentaal, bestaande uit panden waar bakstenen gebouwen door middel van een rijke detaillering in natuursteen werd verrijkt. Enkele panden in Roermond die eveneens van de hand van Speetjens zijn, zijn Willem II-Singel 21 (1894),  Neerstraat 36 (1897), Kapellerlaan 48 (1998) en het kapitale pand Meisters aan de Schuitenberg (1901). Ook het pand Cillekens, Neerstraat 34 wordt aan Speetjens toegeschreven.